Πείνα Ιδεών και Κοινωνικός Διάλογος

Πρώτη δημοσίευση: περιοδικό ΣΑΜΙΖΝΤΑΤ, 14/05/1997

Ο πολυδιαφημιζόμενος κοινωνικός διάλογος και η αρ-θρογραφία που τον συνοδεύει αναδεικνύουν μία εντυπωσιακή κοινοτοπία, ρηχότητα και θεωρητική κακομοιριά κυρίως επειδή προέρχονται από ειδήμονες. Θα σταθώ εισαγωγικά στο άρθρο «Οικονομική ανάπτυξη και ελληνική εμπειρία» (Οικονομικός Ταχυδρόμος, 17/04/1997).

Ο αρθρογράφος παραδίδει ένα άριστο μάθημα ανάγνωσης οικονομικών στατιστικών για πρωτοετείς, και προσπαθεί να αποδείξει ότι επαληθεύονται μερικές προβλέψεις των σύγχρονων θεωριών για την ανάπτυξη. Καταλήγει δε σε μερικά φοβερά συμπεράσματα, όπως π.χ. ότι η ανάπτυξη χρειάζεται συσσώρευση κεφαλαίου και αύξηση της απασχόλησης. Αντιπαρέρχομαι το μικροπολιτικό υπονοούμενο ότι την τελευταία διετία (επί Σημίτη δηλαδή) είχαμε ανάπτυξη, για να φθάσω στο σύνθημα – πασπαρτού ότι «η διαρκής ανάπτυξη μπορεί να εξασφαλισθεί μόνο με μία διαρκή διαδικασία τεχνολογικού εκσυγχρονισμού και εκπαιδευτικής αναβάθμισης». Παρανόηση: άλλο αναγκαία συνθήκη και άλλο ικανή. Για να το καταλάβουν δε και οι πρωτοετείς της ΑΣΟΕΕ, το εργοστάσιο της Renault που έκλεισε στο Vilvorde ήταν υπερσύγχρονο. Για να το καταλάβει ίσως και το ΚΚΕ, και να εκσυγχρονίσουν τον Σκαραμαγκά, πάλι θα κλείσει.

Η οικονομική επιστήμη (αν επιμένουμε να αποκαλούμε έτσι και τη μελέτη των νόμων που διέπουν τα ανθρώπινα κατασκευάσματα) αυτό που φαίνεται να κάνει καλά, είναι να αναλύει διαγράμματα. Για το μόνο που είναι σίγουρη είναι το ακόρεστο των αναγκών και η απλή μέθοδος των τριών για τον υπολογισμό του κέρδους. Νόμοι, προβλέψεις, αναλύσεις, θεωρίες, μακρό -, μικρό-, κ.λ.π., δεν φαίνεται να βοηθούν και πολύ στην άσκηση οικονομικής πολιτικής σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Το “butterfly effect” της θεωρίας του χάους, δείχνει ίσως πόσο αξιόπιστες προβλέψεις μπορούν να γίνουν στην οικονομία. Δεν χρειάζεται όμως και να πάει κανείς τόσο μακρυά. Ποιος προέβλεψε, ή έστω φαντάστηκε ότι θα έρχονταν στην Ελλάδα 300.000 Αλβανοί «αυτοματοποιήσουν» εν μία νυκτί όλη τη βιομηχανία, τον τουρισμό, τη γεωργία, την οικοδομή, τα δημόσια έργα κ.λ.π. Εκεί οφείλεται η ανάπτυξη των τελευταίων ετών, και άδικα την ψάχνουν οι αναλυτές στην πολιτική του ΠΑΣΟΚ ή στη δομή της στρουκτούρας.

Δεν ξέρω τι κρύβουν τα συρτάρια με τις χιλιάδες ακριβοπληρωμένες μελέτες, αυτό πάντως που συνήθως διαβάζουμε είναι μηρυκασμοί του τι λέει ο χ καθηγητής στην Αμερική, τι ενοχλεί τον ψ επίτροπο της Ε.Ε. ή τι προτείνει ο z παρατρεχάμενος του ΟΟΣΑ ή του ΔΝΤ. Ένα γραμμάριο ντόπιας οικονομικής σκέψης έχουμε να δούμε στο πολιτικό σκηνικό ίσως από την εποχή της υποτίμησης του Μαρκεζίνη.

Η τωρινή ένδεια ιδεών αναδεικνύεται και από τα πέντε άρθρα των καθηγητών της οικονομίας που φιλοξένησε το ΒΗΜΑ της 4/05/1997 για τον κοινωνικό διάλογο. Εντυπωσιάζει η απουσία έστω και στοιχειώδους προβληματισμού για σημαντικά θέματα που σχετίζονται με το διάλογο.
Π.χ.:
Ανεργία: Είναι πραγματικά το πρόβλημα για την Ελλάδα εξίσου σοβαρό όσο για την αναπτυγμένη βιομηχανικά Ευρώπη; Είναι οι στατιστικές αξιόπιστες; Ποια είναι η προέλευση  και η σύσταση της ανεργίας; Προς τα που πάει; Τί ποσοστό των απολύσεων καταλήγει σε ανεργία σε μια οικονομία στηριγμένη σε μικρές μονάδες και σε ένα λαό κάθε άλλο παρά μοιρολάτρη;
Παγκοσμιοποίηση: Μπορεί η Ευρώπη να πλήττεται από τη μεταφορά βιομηχανικών μονάδων της σε άλλες χώρες, μήπως όμως η Ελλάδα θα μπορούσε να επωφεληθεί; Σε ποιους τομείς, πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Παραοικονομία: Ως γνωστόν όλα τα παράσιτα δεν κάνουν κακό. Μελέτησε κανείς τι είναι η παραοικονομία στην Ελλάδα, ποια είναι τα καλά της και τα κακά της;
Μετανάστευση: Ανέλυσε κανείς τι σημαίνει για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας και της κοινωνίας το αλβανόπεμπτον μάννα; Πόσο βολικά θα λυθεί το πρόβλημα των ασφαλιστικών ταμείων αν νομιμοποιηθούν οι ξένοι εργάτες εις βάρος ίσως λίγο του περιττού οικοδομικού οργασμού και μερικών εργολάβων, αγροτών και βιοτεχνών;
Έρευνα και ανάπτυξη: Είναι τόσο απαραίτητο ό,τι σκαρφισθούν η 12^η και η 13^η διεύθυνση της Ε.Ε αμέσως να το υιοθετούμε; Εμείς καμιά δικιά μας ιδέα δεν έχουμε;
Βιομηχανική πολιτική: Όταν η Δύση την καταργούσε εμείς την δοξάζαμε. Τώρα που την επαναφέρει, εμείς την ξορκίζουμε. Χρειάζεται τελικά ή όχι;

Και άλλα πολλά. Εμείς όμως το χαβά μας. Χρειάστηκε να επιστρατευθεί η κουτοπονηριά του κοινωνικού διαλόγου για να ληφθεί μία απλή απόφαση. Λες και χρειάζεται πολλά επιχειρήματα για να πεισθεί και ο έσχατος βλαξ ότι ανταγωνιστικότητα και επενδύσεις χωρίς ελεύθερη αγορά εργασίας δεν γίνεται.

Κοινωνικός διάλογος, σου λέει. Μεταξύ ποίων; Από πού κι ως πού έγινε κοινωνικός εταίρος η κυβέρνηση; Εκτός κι αν την αναγνωρίσουμε ως εκπρόσωπο των αργόσχολων. Τι εκπροσωπούν τώρα μερικοί συνταξιούχοι επιχειρηματίες του ΣΕΒ, τρέχα γύρευε. Ποιους εργαζόμενους εκπροσωπεί η ΓΣΕΕ, τρέχα ρώτα. Στο πεδίο του Άρεως. Όσο για τη φαιδρότητα, αυτή εκπροσωπείται επάξια από το αίτημα για τηλεεργασία. «Τον λύκο, λέει, τον κουρεύανε, κι αυτός νοιαζότανε για το πού θα παν τα πρόβατα».