Εποχές και Notre Dame


Notre Dame, 1939: Σακιά με άμμο τοποθετημένα γύρω από το Nαό υπό το φόβο ενδεχόμενων βομβαρδισμών | AP photo

Της Άννας Κερώση

Η μεσαιωνική πραγματικότητα το 12ο – 13ο αι., διακρίνεται από μία πολυπλοκότητα. Το Παρίσι μεγαλώνει σημαντικά. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στη διεύρυνση της οικονομικής λειτουργίας στη δεξιά πλευρά του Σηκουάνα, ο οποίος λειτουργεί ως τόπος πρόσληψης εργατών στο λιμάνι και όπου οι μοναχοί – τραπεζίτες φυλάσσουν το βασιλικό θησαυρό. Αντιστοιχεί και στη δημιουργία της πανεπιστημιούπολης καθώς και του νέου καθεδρικού Ναού της Παναγίας των Παρισίων, στο παλιό κέντρο της πόλης, την «ile de la Cite». Είναι η περίοδος όπου παραδοσιακά θεωρείται το απόγειο του μεσαιωνικού πολιτισμού: μία εποχή σχετικής ισορροπίας που χαρακτηρίζεται από την ανανέωση του κράτους, την άνθιση των αστικών κοινωνιών, την ανάπτυξη των πανεπιστημίων και η οποία συμβολίζεται με την ανέγερση καθεδρικών ναών. Η πόλη του Φωτός, φτάνει τους 100.000 κατοίκους. Δίπλα στην αριστοκρατία (popolo grasso), βρίσκονται τεχνίτες, υπάλληλοι και ξεριζωμένοι αγρότες, θύματα του λιμού, αποτελώντας τον «κοσμάκη» (popolo minuto). (Οι τελευταίοι θα εξεγερθούν αργότερα (1382) ενάντια στις ακρότητες του «εργασιακού καθεστώτος», χωρίς όμως αποτέλεσμα).

Η Παναγία των Παρισίων (Notre Dame) άρχισε να κτίζεται μετά από προτροπή του επισκόπου Μωρίς του Συλλύ (Maurice de Sully). Το 1163 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος παρουσία του Πάπα Αλέξανδρου Γ΄ (Orlando Bandinelli) – του Πάπα που οδήγησε σε πρόοδο την εκκλησιαστική οργάνωση και την παπική εξουσία, ενισχύοντας ταυτόχρονα την τάση μίας κλειστής χριστιανοσύνης. Η περιοχή γίνεται πολιτισμικό κέντρο. Εμπόριο, θρησκεία, γοτθική τέχνη και Αριστοτέλεια φιλοσοφία – όλα συνυπάρχουν. Η Παναγία των Παρισίων, χρόνο με το χρόνο, μεγαλώνει. Το χοροστάσιο ολοκληρώνεται το 1177, το εγκάρσιο κλίτος και ο νάρθηκας το 1196 ενώ η πρόσοψη του Ναού αρχίζει το 1190 και ολοκληρώνεται 60 χρόνια μετά, το 1250. Εργάτες, αγρότες, ξυλουργοί, άνθρωποι που επιβίωσαν από την ανασφάλεια της υπαίθρου θα εργαστούν σκληρά για το οικοδόμημα της βασιλικής φεουδαρχίας…Το 1252, δουλοπάροικοι του Ναού θα έρθουν σε αντιπαράθεση με τους μοναχούς. Οι πρώτοι ισχυρίζονται ότι δεν όφειλαν να πληρώνουν φόρο στο μοναστήρι, οι ιερείς όμως στηριζόμενοι στη fama, στο τι δηλαδή προστάζει η “παράδοση”, εναντιώνονται κατηγορηματικά στους ισχυρισμούς των εξαθλιωμένων αγροτών, συνεχίζοντας την επιβολή της φορολογίας…

Θα ακολουθήσουν τρομερά γεγονότα. Πανώλη. Λιμός. Εκατονταετής Πόλεμος του οποίου οι συνέπειες καταδικάζουν σε αδυναμία ολόκληρη την Αγγλία και τη Γαλλία επί μισό αιώνα. Η Παναγία των Παρισίων στέκει όρθια, μα ταυτόχρονα παρηκμασμένη. Θα συνεχίσει να υποδέχεται βασιλείς, πρίγκηπες, μεταξύ άλλων και τον Ναπολέοντα. 6 αιώνες μετά την ανέγερσή του – το 1831 – θα την υμνήσει ο Βίκτορ Ουγκώ (1802-1885). Το βιβλίο «Παναγία των Παρισίων», ανακαλεί το Παρίσι του 15ου με το ετερόκλητο πλήθος να συνωστίζεται στα σκοτεινά δρομάκια γύρω από τη Notre Dame. Το σπουδαίο ιστορικό μυθιστόρημα συνεπαίρνει το αναγνωστικό κοινό παγκοσμίως. Όλη η υφήλιος θα γνωρίσει το γοτθικό ναό, το μεγαλείο του αλλά και την αθλιότητα ενός κοινωνικού συνόλου που πάσχει από μεσαιωνικές νοοτροπίες.

Ανακαινίσεις – ανακατασκευές σε βάθος χρόνου, θα υπενθυμίσουν την αξία του ναού που σηματοδοτεί τη θυελλώδη πορεία ολόκληρης της Ευρώπης.

Η Παναγία των Παρισίων θα επιβιώσει και στους 2 παγκόσμιους πολέμους.

15 Απριλίου 2019. Η Notre Dame φλέγεται. Λίγες ώρες μετά, αυθόρμητα ξεκινούν μεγάλες χορηγίες για την αναστήλωσή της. Σε 48 ώρες θα φτάσουν το 1 δις € και οι πρώτες εκτιμήσεις θα κάνουν λόγο για 5-10 χρόνια εργασιών.

Συμπερασματικά: Τα σύμβολα που χτίζει η ιστορία, δεν καίγονται ποτέ.